(Deze tekst van de feministische theologe Amina Wadud verscheen eerder in het engels op deze website en werd door de redactie van de zine-reeks “Jihad, strijd voor een betere wereld” in het Nederlands vertaald)
Wij moslims weten dat het concept ‘Islam’ het belangrijkste aspect is van hoe we onszelf begrijpen. Een Moslim of een Moslimma is iemand die zichzelf overgeeft aan Allah. Vaak vertalen we dit woord met ‘onderwerping’, maar de betekenis van het concept ‘Islam’ is nochtans pro-actief, spiritueel rijp en dynamisch. We zouden het beter vertalen als ‘geëngageerde overgave’.
Voor geëngageerde overgave is een actieve, bewuste deelname van ons hart nodig, een deelname aan onze sociale levens, onze familielevens, onze economische levens, onze levens in de gemeenschap, onze politieke levens… door een hart dat steeds open staat voor de wil van Allah en dat die wil van Allah op de eerste plaats zet. Wanneer we Islam met ‘onderwerping’ vertalen, dan lijkt er van een wil geen sprake meer, maar wie zich uit eigen wil onderwerpt aan de wil van Allah, engageert zich daarmee. Het is een actieve, zelf gekozen vorm van overgave.
Ook het baren van nieuw leven is een daad van geëngageerde overgave
Ik wil hierover praten vanuit het perspectief van een vrouw, beginnend met een belangrijk deel van het leven van een vrouw: nieuw leven baren. Een vrouw draagt haar kind negen maanden lang onder haar hart. Wat ze ook eet, het kind eet het ook. Ze let op haar gezondheid, want het is ook de gezondheid van haar kind. De frisse lucht die ze inademt, wordt de adem voor het kind. Als ze zorg draagt voor zichzelf, emotioneel en spiritueel, dan is dat voor het welzijn van het kind. Ze draagt het kind, negen maanden lang, en dit is een daad van overgave. Ze geeft zich over aan de wil van Allah. Dit is een wonderbaarlijke overgave. De moeder kan niet even een dagje rust nemen. Ze kan haar kind niet naast zich neerleggen op het bed en zeggen “Vandaag zal ik eventjes niet zwanger zijn.”
Wat nog belangrijker is, ze mag zich aan dat kind niet vastklampen wanneer die periode van negen maanden voorbij is. Ze moet ook haar kind overgeven aan de wil van Allah. Net zoals het de wil van Allah was dat ze het kind negen maanden bij zich droeg, moet ze zich nu engageren wanneer het tijd is om het kind te baren. Ze mag het niet langer bij zich houden. Als ze dat wel doet, dan zullen zij en het kind daar aan sterven. Ze moet zich engageren, het kind overgeven en zo de meest intieme band beëindigen.
Ook het baren is een daad van geëngageerde overgave. Iedere barenswee heeft zijn functie. De buik verstrakt, de baarmoeder opent zich, zodat het kind in de wereld kan komen. Als de vrouw zich tegen deze weeën verzet, zal de pijn niet alleen toenemen, het zal ook de baby remmen in zijn natuurlijke drang om te leven. Ze moet zich overgeven aan het baren. Ze moet zich concentreren en afleiding vermijden. Ze moet bewust denken aan Allah, aan het werk waar ze mee bezig is, dat is niets anders dan dhikr, het gedenken van Allah. Ze moet zich op zo’n manier overgeven aan de natuur van het baren dat het kind zonder problemen geboren kan worden.
De Erbarmende, de Barmhartige
Dit beeld van een vrouw die een kind maanden lang onder haar hart draagt om het dan over te geven aan de wereld, van haar bewuste medewerking aan het baren, tegen de pijn van de weeën in, dat alles is een mooi voorbeeld van geëngageerde overgave. Deze geëngageerde overgave weerspiegelt tegelijk ook Allah, die zichzelf in ieder hoofdstuk van de quran (op één na) definieert als “ArRahman ArRahim” (de Barmhartige, de Mededogende).
Hij is ArRahman. Hij is Barmhartigheid. Hij is Ultieme Genade. Zowel het woord “rahman” als het woord “rahim” komen van dezelfde wortel die “baarmoeder” betekent. Op die manier wil Allah ons prikkelen om onze geëngageerde overgave te begrijpen. Zoals Hij ons doet ontstaan in Zijn Geest, baart Hij ons ook in deze wereld.
Soms brengt de Rabubiyya van Allah, Zijn Zorgende, Voedende Liefde, ons ook dichter bij elkaar. Ons begrip hiervan wordt het best uitgedrukt door de ervaring van een vrouw, die negen maanden lang haar kind onder haar hart draagt, om het daarna te laten gaan.
In Soerah al-Sharḥ zegt Allah:
|
بسم الله الرحمن الرحيم ألم نشرح لك صدرك ووضعنا عنك وزرك الذي أنقض ظهرك ورفعنا لك ذكرك فإن مع العسر يسرا إن مع العسر يسرا فإذا فرغت فانصب وإلى ربك فارغب |
In naam van God, de Barmhartige, de Erbarmer
Hebben wij jouw borst dan niet voor jou verruimd en de zware last weggenomen die op je rug woog? En verhoogden wij jouw reputatie niet? Dus zie, bij moeilijkheden komt er gemak. Zie, bij iedere moeilijkheid komt er gemak. Wanneer je het harde werk hebt gedaan Wend dan je aandacht tot je Heer.” |
|
(94:1-8) |
|
“Hebben wij jouw hart dan niet versterkt en de zware last die op je woog verlicht/weggenomen? En hebben we jou niet doen opstaan in waardigheid? En zie, bij iedere hindernis komt er verlichting. Inderdaad, iedere moeilijkheid wordt gevolgd door gemak. Wanneer je je plicht hebt gedaan, blijf dan verder steven en keer je vol liefde tot de Zorgende Heer.”
God geeft ons een beeld van hetzelfde idee. We weten dat Allah nooit zomaar iets herhaalt. Herhalingen dienen om iets duidelijk te maken. “Inderdaad, iedere moeilijkheid wordt gevolgd door gemak.” Dit is een deel van de geëngageerde overgave in het dagelijks leven. Soms is dit moeilijk, soms gemakkelijk. Zo lang we op aarde zijn, zullen we de noodzaak voelen om ons te engageren, om ons over te geven. Allah garandeerde ons dat onze levens ten allen tijde geëngageerd zullen zijn in moeilijkheden en in gemak. De natuur van wie waarlijk Moslim is, is dat hij/zij zich steeds vol overgave engageert, of dat nu moeilijk is of makkelijk.
Bewust engagement
De woorden uit de Quran herinneren ons er ook aan dat we niet te snel tevreden moeten zijn als alles haast vanzelf gaat. We moeten ons steeds bewust blijven engageren en ons met open hart overgeven aan Allah. Op die manier wordt onze geëngageerde overgave een deel van ons dagelijks leven en gaan we het nooit vanzelfsprekend vinden dat alles maar zijn gangetje gaat. Wanneer we een overwinning behaald hebben in ons engagement, in onze strijd tegen apartheid, dan betekent dat nog niet dat de strijd voorbij is. De strijd blijft voor eeuwig verder gaan.
Ook het huwelijk is een belangrijk deel van het leven van een Moslim. De Profeet (vzmh) zei: “Het huwelijk is de helft van de religie.” Soms begrijpen we dit verkeerd. We denken dat we, als we maar getrouwd zijn, voor de rest niet veel moeten doen. Maar als het huwelijk echt de helft van de religie is, dan is het ook de helft van onze strijd om onszelf te engageren en over te geven aan Allah. Wanneer de moeilijkheden voorbij zijn, moeten we blijven streven. We blijven streven omdat onze Heer ons doel is, zoals we lezen in de Quran. Zolang we mensen zijn, blijven we steeds streven om een dieper inzicht te krijgen in het Goddelijke. Aangezien dit een voortdurend proces is en aangezien ons doel Allah is, zijn we hier nooit klaar mee.
Onze geëngageerde overgave blijft altijd en overal voortduren. We moeten leren om ons gezin en ons huwelijk te zien als deel daarvan. We moeten niet denken dat wanneer de nikah (huwelijksceremonie) eenmaal achter de rug is, dat die helft van onze religie dan definitief in orde is en we ons dus weer op onze jobs, onze zaken of ons politiek werk kunnen storten. We moeten in tegendeel voor onze families zorgen, ons gezinsleven zien als de helft van onze overgave en ons engagement. Ons gezinsleven is de helft van onze strijd om ons hier op aarde aan de wil van Allah over te geven.
Jouw partner – vrouw of man – is iedere dag een nieuwe persoon. Ook dat is een onderdeel van onze geëngageerde overgave. Als hij of zij iedere dag verandert, dan moet jij je engageren om haar of hem iedere dag opnieuw te leren kennen. Er is een graad van bewustzijn nodig om hem of haar met respect te behandelen. Soms denken we dat we steeds weten wat zij of hij zal zeggen of doen, soms luisteren we niet eens meer. Daardoor horen we haar of hem soms niet eens.
Overgave in het dagelijks leven
Geëngageerde overgave binnen het gezin, betekent ook dat we iedere dag opnieuw naar onze partner moeten komen in het besef dat ze zijn wie ze zijn: iedere dag iemand nieuw. Ook zij hebben hun Islam nog niet ten volle gerealiseerd. Ook zij proberen zich geëngageerd over te geven en wij moeten ze zo behandelen. We moeten niet veronderstellen dat ze vandaag hetzelfde zijn als morgen. Allah daagt hen namelijk ook uit tot engagement en overgave, stelt hen en hun Islam ook op de proef. Misschien lukt hen dat vandaag zelfs beter dan morgen.
Een belangrijk aspect van onze geëngageerde overgave in ons gezin, een aspect van deze helft van de religie, is dat we die relatie met onze partner iedere dag opnieuw benaderen met engagement, met overgave, met open hart en geest. Onze geest engageert zich om onze partner telkens opnieuw te accepteren en te respecteren als steeds veranderende persoon. Met een open hart kunnen we die persoon blijven liefhebben en ons engageren om die persoon de liefde en de zorg te geven die zij/hij nodig heeft. Allah zegt in Qur’an:
|
ومن آياته أن خلق لكم من أنفسكم أزواجا لتسكنوا إليها وجعل بينكم مودة ورحمة |
“En bij Zijn tekens is
dat Hij geschapen heeft voor jullie uit jullie midden geliefden zodat jullie rust zouden vinden. En tussen jullie bracht Hij tederheid en barmhartigheid.” |
|
(30:21) |
|
Daar hebben we die rahmah opnieuw. Rahmah wordt verondersteld één van de kenmerken te zijn van onze geëngageerde overgave in onze gezinslevens. We mogen de ander niet als iets vanzelfsprekends gaan beschouwen. We zouden moeten proberen om onze liefdevolle zorg steeds uit te breiden. Denk aan het beeld van de moeder – liefde is zowel bij zich dragen als loslaten. Ik moet de andere persoon niet opleggen hoe die zijn/haar leven moet leiden. Ikzelf, ook maar gewoon een mens, moet die persoon toelaten om zelf het leven te ervaren. Ik moet die persoon laten gaan, ook al zal die soms vallen. Het is precies hetzelfde als met mijn kinderen. Ik kan hun levens niet in hun plaats leven. Ik moet hen opvoeden, maar ik moet hen ook laten gaan zodat ze zich zelf, op hun manier, geëngageerd leren overgeven.
Leren luisteren, respecteren, liefhebben en verzorgen
We mogen nooit denken dat een huwelijk ons het recht geeft om baas te spelen over het leven van een andere persoon. Het huwelijk is de helft van de religie, het is de helft van ons bewust engagement als Moslims, van onze overgave aan de wil van Allah. Er is meer voor nodig dan een paar snelle bevelen aan het begin of het einde van de dag. We moeten leren luisteren en horen, respecteren en waarderen, liefhebben en verzorgen. We moeten ons engageren tot overgave, we moeten Moslim zijn.
Het is niet omdat we de ander onvoorwaardelijk willen accepteren, dat we geen fouten meer kunnen maken. We zullen sowieso dagelijks fouten maken en we vragen Allah om ons te vergeven zoals beloofd. Allah heeft de mogelijkheid om dat te doen. Evenzo is het voor ons mogelijk om als onderdeel van onze geëngageerde overgave, anderen te respecteren en te begrijpen dat ze, ook al maken ze vandaag misschien fouten, deze tekorten morgen misschien kunnen rechtzetten.
Ons huwelijk moet dus in teken staan van ons engagement tot overgave. We moeten er met heel ons bewustzijn en met volle overgave midden in staan. We weten dat het mogelijk is dat deze moeilijke taak op een succesvolle manier volbracht kan worden, dat het een vervolmaking van onze Islam kan worden.
Ik ben hier om jullie en mezelf te herinneren dat het de taak van iedere Moslim is om zich voortdurend te engageren tot overgave en dat we dat soms wel eens vergeten.
Moesten we – ooit – vergeten dat we bewust uitgenodigd zijn tot een geëngageerde overgave, weet dan dat Allah ons niet vergeet. Allah is er altijd voor ons, accepteert onze du’a (smeekbeden) altijd en aanvaardt iedere poging van ons om ons te engageren tot overgave aan Hem.